"Νόμιζα πως..."

Το "Νόμιζα πως" είναι ίσως η πιο συχνά χρησιμοποιημένη φράση των παθητικά επιθετικών ανθρώπων. Η χρησιμότητά της είναι πολύπλευρη. Από τη μία μπορείς να κάνεις τα πάντα, όσο επώδυνα και ενοχλητικά κι αν είναι για τον άλλο, χωρίς να αναλάβεις καμία ευθύνη - 'αλλωστε για να 'καταδικαστεί' κάποιος πρέπει να υπάρχει απόδειξη πρόθεσης και όταν χρησιμοποιείς τη λέξη 'Νόμιζα' αποποιείσαι κάθε ευθύνης. Από την άλλη, είναι η τέλεια λέξη για να περιγράψει μία πληθώρα άλλων λόγων και συναισθημάτων που ο παθητικά επιθετικός άνθρωπος δε θα τολμούσε ποτέ να παραδεχτεί ή να εκφράσει άμεσα. Για παράδειγμα, σου έχουν αναθέσει μία εργασία (που δεν ανήκει στη δικαιοδοσία σου) από τη δουλειά (που γενικότερα απεχθάνεσαι). Δέχεσαι με ενθουσιασμό να τη φέρεις σε πέρας (γιατί φυσικά είναι καλύτερο να προσποιηθείς ότι σου αρέσει αυτό που κάνεις και να παραπονεθείς για αυτό αργότερα στις φίλες σου παρά να το συζητήσεις σαν ενήλικας με το αφεντικό σου - τους λόγους θα τους αναλύσουμε αργότερα) και όταν φτάνει η ημερομηνία παράδοσης και σου ζητάνε την εργασία, απαντάς (με γνήσια μπερδεμένο και απολογητικό ύφος) "Συγγνώμη μα ειλικρινά νόμιζα ότι η προθεσμία ήταν την επόμενη εβδομάδα". Σε ένα αισιόδοξο σενάριο το αφεντικό σου είναι διατεθημένο να σου δώσει ακόμα μία ευκαιρία και εσύ αποφασίζεις να πας σε κάποιο ειδικό για να ανακαλύψεις τις ρίζες της συμπεριφοράς σου. Σε ένα όχι τόσο αισιόδοξο σενάριο, σε απολύουν. Με παρεμφερείς τρόπους λειτουργεί η ΠΕ και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Για παράδειγμα, η γυναίκα σου έχει αποτραβηχτεί σεξουαλικά τον τελευταίο καιρό (η κατ'εξοχίν ΠΕ συμπεριφορά) και ένα μεσημέρι αποφασίζει να ξαπλώσει μία ώρα να κοιμηθεί. Στο διπλανό δωμάτιο κοιμούνται τα παιδιά και ο απογοητευμένος σύζυγος διαβάζει παθητικά επιθετικά την εφημερίδα του. Μισή ώρα αργότερα, τα παιδιά ξυπνάνε και αρχίζουν να παίζουν, να φωνάζουν και γενικότερα να κάνουν ό,τι κάνουν καλύτερα τα παιδιά. Ο σύζυγος μπορεί να γνωρίζει ότι η σύζυγος κοιμάται αλλά δεν επεμβαίνει. 'Οταν λίγη ώρα αργότερα η σύζυγος εμφανίζεται για να να επαναφέρει την τάξη, ο σύζυγος τρέχει να αναλάβει τα παιδιά λέγοντας με ειλικρινή μεταμέλεια "Μα ήσουν εδώ τόση ώρα; Νόμιζα πως είχες πάει για ψώνια! Ασ'τα παιδιά, θα τα αναλάβω εγω!". Αυτό φυσικά δε θα ενθαρρύνει την εξ'ίσου ΠΕ σύζυγο να αναθερμάνει τις σεξουαλικές επαφές στο γάμο της. Νομίζω πιάνουμε το γενικότερο νόημα της ΠΕ, καθώς και πώς μπορεί αυτές οι συμπεριφορές να ξεκινήσουν ένα φαύλο κύκλο ο οποίος, αν δε διακοπεί έγκαιρα, είναι πολύ πιθανόν να δημιουργήσει κακή επικοινωνία και δυσλειτουργικές σχέσεις. Ας δούμε τώρα και τους λόγους πίσω από την ΠΕ.

Ο βασικότερος λόγος είναι, το μαντέψατε: η παιδική ηλικία. Παιδιά τα οποία δεν είχαν την ενθάρρυνση των γονιών τους να εκφράσουν τα συναισθήματα τους (βλ. "Θυμός: το μάυρο πρόβατο των συναισθημάτων") μαθαίνουν πως ο μόνος τρόπος να εκφραστούν είναι 'ύπουλα'. Έτσι, για παράδειγμα, ένα παιδί που είναι θυμωμένο με τους γονείς του όταν εκείνοι του ζητούν να συνεισφέρει πλένοντας τα πιάτα, μπορεί να σπάσει τα μισά. Αυτό δε θα γίνει με εμφανείς ενδείξεις θυμού, παρά θα ακολουθηθεί από ειλικρινή μεταμέλεια και μία από τις συνηθισμένες δικαιολογίες των ΠΕ ανθρώπων: "Πραγματικά δεν το ήθελα, μου έπεσε από το χέρι, αυτό το νέο υγρό πιάτων γλυστράει τρομερά!". Εδώ φυσικά πρέπει να σημειωθεί πως ένα παιδί (αλλά κι ένας ενήλικας αν δεν το έχει ψάξει ποτέ μόνος του ή με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου) δε γνωρίζει ακριβώς τί κάνει εκείνη τη στιγμή. Ίσως να αντιλαμβάνεται ότι ενδόμυχα απολαμβάνει τον εκνευρισμό των γονιών του αλλά δε μπορεί να αντιληφθεί ακριβώς το γιατί. Όπως λοιπόν είναι αναμενόμενο, το παιδί αυτό μεγαλώνοντας θα ακολουθεί την ίδια μέθοδο έκφρασης θυμού/απογοήτευσης/θλίψης με τους ανθρώπους που αποτελούν κομμάτι της ζωής του: γονείς, φίλους, συντρόφους, αφεντικά, πελάτες. Αυτή η συνέχιση των παραδόσεων, έχει και ένα δεύτερο μπόνους (αν υποθέσουμε ότι το πρώτο είναι να απολαμβάνεις τον εκνευρισμό που δημιουργείς σε όσους σε απογοητεύουν/θυμώνουν/υποτιμούν κτλ χωρίς καν να χρειάζεται να μιλήσεις για το πρόβλημα και ενώ έχεις πάντα μία έτοιμη δικαιολογία που είναι πέραν πάσης κατηγορίας): βεβαιώνουμε έτσι ότι θα αναπαράγουμε πάντα ότι ήταν δύσκολο και δυσλειτουργικό στην οικογένειά μας και αυτό μας προσφέρει ασφάλεια. Αν λοιπόν αυτό που ήταν δύσκολο στην οικογένειά μας ήταν η έκφραση συναισθημάτων (ήταν όλοι πολύ σκληροί για να πεθάνουν ή η πραγματική υπόσταση του drama queen) τότε με το να εκφραζόμαστε ΠΕ επιβεβαιώνουμε ότι θα δημιουργήσουμε τις βάσεις για μία ακόμα σχέση από την οποία θα λείπει η συναισθηματική ειλικρίνεια. Αυτό το βιώνουμε σαν θετικό γιατι είμαστε ήδη ειδικοί στη διαχείριση του.

Η δυσκολίες του να ζει κάποιος με την ΠΕ είναι πολλές, τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για τους γύρω του. Είναι εξαιρετικά κουραστικό να μη μπορείς ποτέ να πεις "Με ενόχλησε αυτό που έκανες και δε νιώθω αρκετά κοντά σου ώστε να κάνουμε έρωτα αυτή τη στιγμή" ή "Πραγματικά δε νομίζω πως το καθάρισμα της τουαλέτας είναι δουλειά του υπεύθυνου μάρκετινγκ, εσείς τί λέτε;". Είναι όμως εξ'ίσου κουραστικό για τον αποδέκτη αυτής της συμπεριφοράς, αφ'ενός γιατί είναι πολύ δύκολο να καταλάβει κανείς τους λόγους που υποκινούν την ΠΕ και αφ'ετέρου γιατί πολύ συχνά οι ΠΕ άνθρωποι αφήνουν χαώδεις καταστάσεις να επικρατήσουν ώσπου να επιλυθούν από αυτόν που επιθυμούν να τιμωρήσουν - άλλωστε πόσο τιμωρητικό θα ήταν αλήθεια αν έριχνες κάτω ένα μπουκάλι κρασί και ακολούθως καθάριζες το πάτωμα στην εντέλεια;