Διατροφικές διαταραχές

Ο ρόλος που παίζει η τροφή στην ψυχολογία μας είναι τεράστιος και αυτός είναι και ο
λόγος που θα έπρεπε να υπάρχει πάντα μία στενή συνεργασία μεταξύ ψυχολόγων και διατροφολόγων.
Σήμερα θα γράψω για 2 διατροφικές διαταραχές που συχνά απειλούν την υγεία,
ακόμα και τη ζωή των παθόντων- τη νευρική ανορεξία και τη βουλιμία. Η αντίληψη
σε ό,τι αφορά σε αυτές τις διαταραχές είναι αρκετά περιορισμένη καθώς όσοι
υποφέρουν από αυτές τις διαταραχές συχνά το κρύβουν επιτυχώς για αρκετούς μήνες
ή και χρόνια, ενώ αρκετές φορές ο περίγυρος τους επιλέγει να εθελοτυφλεί
σχετικά με τη σοβαρότητα της κατάστασης ή των πιθανών συνεπειών. Συγκεκριμένα,
η ανορεξία πολύ συχνά οδηγεί στο θάνατο καθώς η πεποίθηση του ανορεκτικού
ατόμου ότι είναι ιδιαίτερα υπέρβαρο εξακολουθεί να υπάρχει έντονα ακόμα και
όταν το άτομο έχει πέσει στο κατώτερο δυνατό βάρος που επιτρέπει την επιβίωση
του. Η βουλιμία είναι μία διαταραχή με εξίσου σοβαρές συνέπειες οι οποίες όμως
δεν οδηγούν τόσο συχνά στο θάνατο.

Θα ξεκινήσουμε με την ανορεξία, η οποία συνήθως ξεκινάει στις προεφηβικές ηλικίες,
δηλαδή μεταξύ 9 και 12 ετών, και συναντάται πιο συχνά σε κορίτσια παρά σε
αγόρια. Συχνά οι άνθρωποι αυτοί έχουν υποστεί σεξουαλική, σωματική ή
συναισθηματική κακοποίηση από το οικογενειακό τους περιβάλλον ή έχουν βιώσει
πολύ τραυματικά το διαζύγιο των γονιών τους και είναι ακριβώς το αίσθημα της
έλλειψης ελέγχου που δημιουργούν αυτές οι καταστάσεις που προσπαθούν να
απαλύνουν μέσω των ελεγκτικών τάσεων της ανορεξίας. Ελεγκτικές τις αποκαλώ
επειδή εμπεριέχουν σε ένα τεράστιο βαθμό εμμονικές διαδικασιές, όπως το κόψιμο
του φαγητού σε πολύ μικρά κομμάτια ή το πολύωρο μάσημα του φαγητού. Οι
ανορεκτικοί άνθρωποι μαθαίνουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί με την εμφάνιση
τους όταν φτάνουν σε επικίδυνα επίπεδα βάρους ώστε να μην κινούν υποψίες - έτσι,
για παράδειγμα, σπάνια φοράνε στενά ή κοντά ρούχα που θα μπορούσαν να
αποκαλύψουν τη σοβαρότητα της κατάστασης τους, χρησιμοποιούν μακιγιάζ ώστε να
καλύπτουν τα σημάδια της κούρασης του προσώπου τους και συχνά φοράνε καπέλα ή
ρούχα με κουκούλες ώστε να κρύψουν το ότι χάνουν τα μαλλιά τους λόγω της έλλειψης
βιταμινών στη διατροφή τους. Οι αντιλήψεις τους περί υγιούς σωματικού βάρους
είναι απόλυτες και εγωσυντονικές (τις θεωρούν δηλαδή φυσιολογικές σε προσωπικό
επίπεδο), έτσι δε θα βοηθήσει αν, για παράδειγμα, προσπαθήσετε να ζυγιστείτε
μαζί τους για να τους αποδείξετε ότι είναι λιποβαρείς, καθώς θα το
δικαιολογήσουν λέγοντας ότι έχετε πιο βαρύ σκελετό, ότι είστε πιο ψηλοί ή ότι
φοράτε πιο βαριά ρούχα. Η λογική είναι κάτι που δε χωράει στην ανορεξία και
έτσι επικρατεί μία κουλτούρα αλληλοβοήθειας και αλληλοϋποστήριξης, η οποία
είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όταν ο ανορεκτικός φαίνεται να χάνει τις αντοχές ή τις
εκλογικεύσεις του. Υπάρχει πληθώρα υποστηρικτών ιστοσελίδων, οι οποίες
αναφέρουν διάφορα τρικ για να περάσει απαρατήρητη η ανορεξία τους, όπως το να
μασάνε πολλές φορές την κάθε μπουκιά ώστε να δίνουν την αίσθηση πως τρώνε και
το να προσπαθούν να βρίσκουν δικαιολογίες ώστε να τρώνε μόνοι, πχ στ
υπνοδωμάτιο τους, λέγοντας ότι έχουν διάβασμα ή κάποια άλλη υποχρέωση. Υπάρχουν
επίσης συμβουλές οι οποίες βοηθάνε τον ανορεκτικό να διατηρήσει την απέχθεια
του για το φαγητό, όπως το να ακούνε πόσο αηδιαστικός είναι ο ήχος που κάνουν
οι άλλοι όταν μασάνε ή να βλέπουν φωτογραφίες από τα αγαπημένα τους μοντέλα για
να θυμηθούν το σκοπό τους.

Οι γονείς θα πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα αν το παιδί τους ξαφνικά και απότομα χάσει
κάποια κιλά και αμέσως μετά αρχίσει να ντύνεται διαφορετικά φορώντας φαρδιά
ρούχα, όπως επίσης αν ξεκινήσει να επινοεί δικαιολογίες για να αποφεύγει να
βρίσκεται στο σπίτι ή μαζί με άλλους την ώρα του φαγητού. Χαρακτηριστικό επίσης
ότι πολύ πιθανόν θα συνδυάσει τη νέα του διατροφή με ένα εξουθενωτικό πρόγραμμα
εκγύμνασης αλλά και το ότι μπορεί να αρχίσει να αναφέρεται εμμονικά σε
καλλιτέχνες ή μοντέλα που είναι πολύ αδύνατα. Η υπερβολική ποσότητα νερού είναι
επίσης ένα σημάδι (ειδικά για κάποιον που παλιότερα δεν έπινε πολύ νερό), καθώς
τα υγρά βοηθάνε στο φούσκωμα του στομαχιού ώστε να δημιουργείται μία αίσθηση
κορεσμού χωρίς τροφή.

Η δεύτερη διαταραχή είναι η βουλιμία, η οποία χαρακτηρίζεται από επεισόδια έντονης και
ανεξέλεγκτης υπερφαγίας τα οποία ακολουθούνται από στοματική αποβολή με τη
βοήθεια του δαχτύλου ή εντερική αποβολή με τη χρήση καθαρτικών Η βουλιμία είναι
μία εξ'ίσου ελεγκτική διαταραχή, αν και όχι τόσο λόγω της ιεροτελεστίας που
περιέχει η ανορεξία αλλά επειδή δίνει στον παθώντα το αίσθημα ότι ελέγχει, αν
μη τι άλλο, το σώμα του και την πρόσληψη και αποβολή τροφής. Ως εκ τούτου,
επίσης συχνά είναι συνέπεια τραυματικών καταστάσεων στη ζωή ενός παιδιού ή ενός
νέου ενήλικα. Σε αυτό το σημείο πρέπει φυσικά να σημειώσω ότι δεν είναι
δεδομένο πως ένα διαζύγιο θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα σε κάθε παιδί - αρχικά
αναφέρομαι σε τραυματικά διαζύγια, οπού το παιδί δηλαδή βιώνει άσχημές καταστάσεις
όπως φωνές ή σωματική βία και δεύτερον πρέπει να προϋπάρχουν στο ίδιο το παιδί
κάποια στοιχεία, όπως είναι το να επηρεάζεται εύκολα και έντονα ή το να
επιδεικνύει ελεγκτικές τάσεις.

Επιστρέφοντας
στη βουλιμία, τα σημάδια που πρέπει να προσέξουν οι γονείς είναι παρεμφερή με
αυτά της ανορεξίας, δηλαδή και πάλι το παιδί θα κρύβεται για να φάει και θα
χρειάζεται ησυχία και απομόνωση ώστε να αποβάλλει την τροφή. Συχνά οι γονείς
βουλιμικών ατόμων λένε πως βρίσκουν κρυμμένα ή καλυμμένα στα σκουπίδια ή σε
άλλα μέρη διάφορα καλύμματα από σοκολάτες ή πατατάκια και όταν ρωτάνε για αυτά
αντιμετωπίζονται με έντονο θυμό, κάτι που είναι χαρακτηριστικό όλων των διατροφικών
διαταραχών. Επίσης, στην περίπτωση της βουλιμίας συχνά χαλάνε τα δόντια του
βουλιμικού, λόγω των στομαχικών οξέων που αποβάλλονται στοματικά σε καθημερινή
βάση. Μπορούν επίσης να παρατηρηθούν στομαχικά και εντερικά προβλήματα λόγω της
συνεχούς πίεσης που ασκούν στο στομάχι τους (συνεχές και υπερβολικό γέμισμα και
άδειασμα) και λόγω της συχνής χρήσης καθαρτικών. Ευτυχώς λόγω του ότι οι
βουλιμικοί τρώνε μεγάλες ποσότητες, κάποιες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία
παραμένουν στον οργανισμό και έτσι η οργανική κατάρρευση δεν είναι ούτε τόσο
γρήγορη ούτε τόσο ολέθρια όσο είναι στην ανορεξία.

Αν διαβάζοντας τα παραπάνω αναγνωρίζετε κάποιο σύμπτωμα, είτε στον εαυτό σας είτε σε κάποιο μέλος της οικογένειας ή φίλο, μην καθυστερήσετε να μιλήσετε με κάποιο ειδικό
καθώς η επαναφορά της υγείας και του σωματικού βάρους δυσκολεύει επικίνδυνα όσο περνάει ο καιρός.