Εγώ Νάρκισσος;
Ο ναρκισσισμός ανήκει στις διαταραχές προσωπικότητας και φέρει 9 διαγνωστικά κριτήρια. Αν και αυτά είναι εξαιρετικά σημαντικά για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, σήμερα θα κοιτάξουμε το ναρκισσισμό έτσι όπως μπορεί να τον βιώνει κάποιος που βρίσκεται στον κύκλο επιρροής του ναρκισσιστή και θα δούμε πώς - ή αν - αντιμετωπίζεται.
Τα κύρια χαρακτηριστικά των ναρκισσιστών είναι μία αίσθηση ανωτερότητας και ένας εγωκεντρισμός που είναι έκδηλος σε όσους περνάνε αρκετό χρόνο μαζί του. Αυτό που διαφοροποιεί το ναρκισσιστή από κάποιον που πάσχει από κάποια άλλη διαταραχή (πχ. οριακή) είναι ότι συνήθως δε θα αρνηθεί την ύπαρξη της διαταραχής του. Αντιθέτως, θα είναι περήφανος για αυτή και θα την εκλογικεύει με φράσεις όπως 'Δεν είμαι ναρκισσιστής, είμαι όντως πιο έξυπνος από τους άλλους'. Η αληθειά βέβαια είναι ότι πολύ συχνά ναρκισσιστές βρίσκονται πράγματι σε διευθυντικούς ή άλλους ηγετικούς ρόλους και υπάρχει εδώ το ερώτημα της κότας και του αυγού, δηλαδή ο ναρκισσισμός κάνει κάποιον ηγέτη ή η ηγεσία τον κάνει ναρκισσιστή; Η απάντηση δεν έχει βρεθεί ακόμα καθότι οι ρίζες του ναρκισσισμού δεν έχουν ερευνηθεί επαρκώς. Πάντως αρκετοί ψυχολόγοι συμφωνούν πως και αυτή η διαταραχή έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία και πιθανολογούν πως έχει να κάνει με την έλλειψη σταθερών ορίων από τους γονείς και όσους εμπλέκονται στο μεγάλωμα του παιδιού, καθώς και με τη συνεχή, υπερβολική και χωρίς λόγο επιβράβευση.
Επιστρέφοντας στους τρόπους με τους οποίους μπορείτε να αναγνωρίσετε ένα ναρκισσιστική, αυτοί είναι αρκετά απλοί. Ο ναρκισσιστής θα είναι ο γοητευτικός άνθρωπος που βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής και μιλάει αδιάκοπα για τα (μεγεθυμένα) επιτεύγματά του, χωρίς να δίνει σε κανέναν άλλο την ευκαιρία να μιλήσει. Είναι επίσης ιδιαίτερα εύθικτοι και αυτό σημαίνει πως αν σκέφτεστε να τους επικρίνετε για κάποιο λάθος στη γραμματική τους ή να τους ενημερώσετε ότι δεν πιστεύετε πως ένας Μεγάλος Λευκός καρχαρίας έφαγε από το χέρι τους πέρσι το καλοκαίρι, καλό θα ήταν να είστε προετοιμασμένοι να τους χάσετε από τη ζωή σας (για ένα εύλογο χρονικό διάστημα τουλάχιστον). Έτσι κι αλλιώς, το γεγονός ότι οι ναρκισσιστές είναι εξαιρετικά γοητευτικοί, ενδιαφέροντες και γνωρίζουν τους τρόπους για να κάνουν τον κόσμο να τους αγαπάει σημαίνει πως συνήθως δεν τους λείπουν οι κοινωνικές επαφές. Παρ'όλα αυτά, κατά γενική παραδοχή, ο ναρκισσισμός αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας στα φοβερά επώδυνα αίσθηματα ανασφάλειας και χαμηλής αυτοεικόνας που διαθέτουν και άρα οι κοινωνικές επαφές, τα ακριβά αυτοκίνητα και οι υψηλόμισθες θέσεις είναι συνήθως απλώς μία πανοπλία προστασίας και ένα παραβάν ανάμεσα σε αυτούς και τον κόσμο που δεν εμπιστεύονται.
Οι ναρκισσιστές σχεδόν ποτέ δε θα αναζητήσουν βοήθεια οποιασδήποτε μορφής. Σπάνια πάνε σε κάποιο ψυχοθεραπευτή και αν το κάνουν θα είναι για κάποιο άλλο ζήτημα που τους βασανίζει καθώς ο ίδιος ο ναρκισσισμός είναι εγωσυντονικός, άρα δεν τον εκλαμβάνουν ως πρόβλημα (και εν πάσει περιπτώσει, σίγουρα όχι δικό τους). Αυτό σημαίνει πως σπάνια θεραπεύονται. Η μεγαλύτερη λοιπόν πιθανότητα είναι πως αν έχετε ένα ναρκισσιστή στο περιβάλλον σας και αν σας ενοχλεί για κάποιο λόγο η μεγαλομανία του (το λόγο αυτό καλό θα ήταν να τον ψάξετε οι ίδιοι καθώς, όπως λέει και ο Jung, ό,τι μας ενοχλεί στους άλλους μας λέει κάτι για τον εαυτό μας) έχετε 2 επιλογές: η πρώτη είναι να αγνοήσετε τον εκνευρισμό σας και να συνεχίσετε να του επιτρέπετε να σας μιλάει για το πόσο τον αγαπάνε όλοι και πόσες φορές έχει ανέβει το Έβερεστ. Η δεύτερη είναι να του μιλήσετε για αυτό που βιώνετε. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, να γνωρίζετε πως η σχέση σας θα υποστεί ανεπανόρθωτη ρήξη - είτε αυτό μεταφράζεται σε μία απόλυση είτε σε μία αδελφική διαμάχη είτε σε ένα διαλυμένο γάμο. Ο ναρκισσιστής ποτέ δεν ανέχεται υποδείξεις και σπάνια θα ανεχτεί την έκφραση μίας άποψης που διαφέρει από τη δική του.