Τροφή για σκέψη...

Ένα ζήτημα που καλούμαι πολύ συχνά να αντιμετωπίσω στη δουλειά μου, αλλά που παρατηρώ και στην καθημερινότητά μου, είναι ο τρόπος με τον οποίο το φαγητό έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια ιδιότητες και διάσταση αντικαταθλιπτικού, ναρκωτικού, υποκατάστατου συναισθημάτων και επιβράβευσης. Η αλλαγή στο πώς αντιλαμβανόμαστε το φαγητό είναι πλέον έκδηλη και στο ανησυχητικό 30% του παγκόσμιου πλυθησμού που θεωρούνται ιατρικά υπέρβαροι. Στην Ελλάδα το φαγητό πάντα είχε μία εξέχουσα θέση. Πολλές μητέρες κυνηγάνε τα παιδιά τους από πίσω για να φάνε όλο τους το φαγητό, στα οικογενειακά και φιλικά γεύματα μαγειρεύουμε ή παραγγέλνουμε αρκετό φαγητό για να ταϊσουμε άλλα 4 σπίτια, ενώ η συχνά υπερβολικά έντονη απαγόρευση των γλυκών και του γρήγορου φαγητού στα παιδιά, φέρνει (όπως κάνει συνήθως το απόλυτο 'όχι') τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Έτσι δημιουργούνται γενιές ολόκληρες που έχουν μάθει να τρώνε όλο τους το φαγητό αλλά που κάποια στιγμή βρίσκονται μόνοι τους σε ένα σουβλατζίδικο ή σε ένα ζαχαροπλαστείο και εκδικούνται (νομίζουν) τους γονείς τους που δεν τους επέτρεπαν να δοκιμάσουν αυτά τα ομολογουμένως επιβλαβή τρόφιμα, χωρίς όμως να παρέχουν καν την ευκαιρία για συζήτηση ή μία ικανοποιητική εξήγηση (το 'είναι έτσι επειδή ΕΓΩ στο λέω' συνήθως δεν πείθει ένα 15χρονο). Υπάρχει όμως και μία πιο βαθιά, ψυχολογική διάσταση - αυτό που ο Freud αποκαλούσε 'στοματική καθήλωση'. Ενώ ένα μεγάλο κομμάτι του στοματικού σταδίου ενός βρέφους το αποτελεί και το ικανοποιεί, ή όχι, ο θηλασμός, το να πούμε ότι κάθε βρέφος που δε θήλασε θα αποκτήσει μία στοματική εξάρτηση (φαγητό κάπνισμα, φλυαρία) είναι μία ιδιαίτερα απλοϊκή απάντηση - αν και συχνά ισχύει. Η ιστορία της ανάπτυξης του συναισθηματικού φαγητού έχει και συνέχεια. Παρατηρώ ολοένα και πιο συχνά ένα κοινό παράγοντα στο παρελθόν των ανθρώπων που τρώνε συναισθηματικά - δε νιώθουν πως έχουν πάρει αγάπη από τους γονείς τους, κυρίως δε από τις μητέρες τους. Πώς γίνεται όμως αυτό το συναισθηματικό κενό να πιστεύει κάποιος ότι μπορεί να το καλύψει γεμίζοντας το στομάχι του; Και, ακόμα πιο σημαντικό, πώς μπορεί κάποιος να ξεχωρίσει αν τρώει επειδή πεινάει ή για να κατευνάσει το άγχος, την ανησυχία ή την ανάγκη του για αγάπη; Η πρώτη ερώτηση δεν έχει μία εύκολη απάντηση. Το πιο απλό που μπορώ να πω είναι ότι ανήκει και αυτό στην ομάδα παράλογων και επιβλαβών συνηθειών που αποκτούν συχνά οι άνθρωποι που νιώθουν ότι δεν έχουν πάρει φροντίδα. Χωρίς να γίνεται συνειδητά, το σκεπτικό είναι ότι το φαγητό φροντίζει την πείνα τους, την ανάγκη τους για ικανοποίηση και αυτό ΠΡΕΠΕΙ να είναι καλό. Την ίδια πορεία σκέψης ακολουθεί και ο καπνιστής που, ενώ στο πρώτο του τσιγάρο είπε 'Αηδία!', 10 χρόνια αργότερα λέει 'Το τσιγάρο μου αρέσει, είναι ο πιο πιστός μου φίλος στις λύπες και στις χαρές μου'. Φυσικά στις εκλογικεύσεις δε μπορούν (δε θέλουμε) να χωρέσουν σκέψεις όπως μη υγιές σωματικό βάρος, χοληστερίνη ή καρκίνος. Η απάντηση στη δεύτερη ερώτηση είναι κάπως πιο απλή - παρατηρείστε λίγο τον εαυτό σας. Κοιτάξτε αν τρώτε επειδή υπάρχει το συναίσθημα της πείνας ή αν κάποιο άλλο συναίσθημα προσπαθείτε να αποσιωπήσετε. Κοιτάξτε επίσης και ΤΙ τρώτε - ένας άνθρωπος που πραγματικά πεινάει και έχει στο ψυγείο του τα απαραίτητα υλικά για να φτάξει ένα σάντουιτς, δε θα παραγγείλει σουβλάκια. Τα μικροπράγματα επίσης (βλέπε ποπ κορν, ζελεδάκια, σοκολατάκια) είναι μία καλή ένδειξη πως τρώτε για συναισθηματικούς λόγους, καθώς η συνεχείς κινήσεις που απαιτεί η κατανάλωσή τους, αλλά και η έντονη γεύση τους, ικανοποιούν στο μέγιστο και τη στοματική καθήλωση (όπως θα έκανε ο θηλασμός αν είχε γίνει ικανοποιητικά) αλλά και κοροιδεύουν τον εγκέφαλο μας ώστε να στέλνει πιο έντονα το σήμα του 'φουσκώματος' - ένα ακόμα στοιχείο που αποτελεί ένδειξη ότι δεν τρώτε μόνο για να κοπάσετε την πείνα σας. Να σημειώσω ότι ουδεμία κρίση κάνω αναφορικά με γυναίκες που αδυνατούν ή δεν επιθυμούν να θηλάσουν καθώς αυτό πρέπει να αποτελεί αποκλειστική επιλογή της κάθε μητέρας. Αναφέρω απλώς κάποιες πιθανές συνέπειες, έτσι, σαν τροφή για σκέψη.