Το φαινόμενο του πατέρα-φάντασμα: Τί αλλάζει μετά το διαζύγιο;

Ο Γιάννης και η Μαρία, χωρισμένοι γονείς, ήρθαν να με δουν γιατί διαφωνούσαν έντονα σχετικά με το κατά πόσον η συμμετοχή του Γιάννη στη ζωή του εξάχρονου γιού τους ήταν επαρκής και ουσιαστική. Μέχρι εκείνο το σημείο, περίπου στη μέση της συνεδρίας τους, είχα ακούσει το πρώην ζευγάρι να διαφωνεί για το ποιός προκάλεσε το διαζύγιο τους πριν τρία χρόνια - θέμα εντελώς άσχετο με το ζήτημα της διαπαιδαγώγησης του γιού τους -, για το πώς ο καθένας πίστευε ότι ο άλλος είχε υπάρξει ασυνεπής προς τις υποχρεώσεις του - θέμα, ξανά, άσχετο, με το ζήτημα που είχαν έρθει να συζητήσουν - και, ενώ κατανοούσα ότι, τελικά, το θέμα δεν ήταν καθόλου ο μικρός Σωτήρης, αλλά η ίδια τους η σχέση και το πόσα τραύματα τους είχε προκαλέσει - έπρεπε κάποια στιγμή να έρθουμε στο προκείμενο. Έτσι, τους έθεσα ένα απλό ερώτημα:

- Τι ακριβώς συζητάτε τόση ώρα;

Για λίγα δευτερόλεπτα σταμάτησαν να λογομαχούν, συνειδητοποίησαν ότι βρισκόμουν και εγώ στο χώρο και αμέσως έσπευσαν να απαντήσουν. Η Μαρία, ετοιμοπόλεμη όπως υπέθεσα ότι ήταν και με το Γιάννη, μου μίλησε για το πώς ο Γιάννης δεν είχε κάνει τίποτα από όσα είχε πει ότι θα έκανε πριν χωρίσουν, ότι πλέον η βασικότερη του συμμετοχή στη ζωή του Σωτήρη ήταν η διατροφή, ότι δεν κατανοούσε και μάλλον δεν τον απασχολούσε το ότι εργαζόταν και εκείνη και ορισμένες φορές χρειαζόταν βοήθεια και, εν πάση περιπτώσει...

- Ο Γιάννης δεν ξεκίνησε έτσι, είπε, μαλακώνοντας λίγο. Τον πρώτο χρόνο μετά το διαζύγιο, παρά το συμφωνητικό, έβλεπε το Σωτήρη καθημερινά, το απαιτούσε και εγώ συμφωνούσα απόλυτα με αυτό. Μετά, άρχισε να γίνεται ασυνεπής, άλλοτε ξεχνούσε, άλλοτε δε μπορούσε και εγώ αγανάκτησα και του είπα να τηρήσουμε το διαζευκτήριο κατά γράμμα γιατί ένιωθα ότι δε μπορούσα να βασιστώ πάνω του. Θα σου πει ότι εκείνος δεν ήθελε κάτι τέτοιο αλλά ούτε τον άκουσα να παραπονιέται τότε, ούτε όταν λίγους μήνες αργότερα του είπα να σταματήσουμε αυτή τη χαζομάρα για το καλό του παιδιού έπραξε αναλόγως. Αντιθέτως, μου είπε ότι ήταν καλύτερα να τα αφήσουμε ως έχουν τα πράγματα. Και φυσικά, δεν είναι σύμπτωση το ότι όλα άλλαξαν προς το χειρότερο όταν απέκτησε σχέση!

- Γιάννη, που βρίσκεσαι εσύ σε όλο αυτό που μόλις περιέγραψε η Μαρία;

- Η Μαρία μπορεί να λέει ότι θέλει αλλά στην τελική εκείνη με χώρισε! Το τι σχέσεις έχω εγώ ή το πόσο βλέπω το παιδί, άσε με να το γνωρίζω εγώ! Και στο κάτω κάτω της γραφής, δεν είναι δουλειά της.

- Ναι, θα συμφωνήσω μαζί σου, δεν είναι δουλειά της Μαρίας το αν έχεις σχέση ή όχι και σίγουρα ήταν αναμενόμενο να φτιάξετε ξανά τις ζωές σας, άλλωστε είστε πολύ νέοι και οι δύο. Εδώ όμως ήρθατε να μιλήσετε για το παιδί σας και από αυτά που ακούω, αφ'ενός δεν υπάρχει επαρκής συνεννόηση μεταξύ σας για τα θέματα του Σωτήρη, πράγμα που τελικά επηρεάζει το παιδί, και, αφ'ετέρου, έχω μία απορία: είπες πριν ότι εκείνη σε χώρισε και δεν καταλαβαίνω τι σχέση έχει αυτό με το πώς και πόσο θα επιλέξεις εσύ να ασχοληθείς με το γιό σας...

Όσα ειπώθηκαν από εκείνο το σημείο και μετά ήταν βασικά δικαιολογίες: δεν προλαβαίνω γιατί δουλεύω πολύ, έχω και μία διατροφή να πληρώνω (το είπε με έντονο αίσθημα αδικίας και θυμού) και, τέλος πάντων, αυτά συμφωνήσαμε ενώπιον του δικηγόρου, τι θέλει τώρα; Νόημα φυσικά δε βγήκε από τη συνεδρία γιατί οι δύο αυτοί άνθρωποι είχαν παραμείνει εγκλωβισμένοι στο παράπονο που είχε ο ένας από τον άλλο και, αν έκαναν κάτι για να ηρεμήσει αυτό το παράπονο, ρίσκαραν να χάσουν και αυτό το τελευταίο γραμμάριο σύνδεσης που είχαν μεταξύ τους. Και αυτό, δεν ήταν ακόμα έτοιμοι να το κάνουν.

Επιπρόσθετα, και για μία γενικότερη κατανόηση του φαινομένου του πατέρα που μετά το διαζύγιο απουσιάζει έντονα ή απόλυτα από τη ζωή του παιδιού του, χρειάζεται να ανατρέξουμε σε ορισμένα κοινωνικά ζητήματα. Οι άντρες, αρχετυπικά και κοινωνικά, πρέπει να πετυχαίνουν. Ένα διαζύγιο αποτελεί μεγάλη αποτυχία και ένα παιδί συνεχή υπενθύμιση αυτής της αποτυχίας. Η κοινωνία πιέζει τους άντρες να είναι σκληροί και αποτελεσματικοί αλλά δεν τους διδάσκουμε ότι μπορούν να είναι ευάλωτοι και να έχουν συναισθηματικές ανάγκες, συνεπώς ένας άντρας, μετά το διαζύγιο, θα προτιμήσει να προχωρήσει τη ζωή του αφήνοντας τα παλιά στο παρελθόν, παρά να επιχειρήσει να δημιουργήσει μία πολιτισμένη σχέση με την πρώην σύζυγό του - ειδικά αν αυτή ζήτησε το διαζύγιο και άρα τον απέρριψε - ή να φέρει το πρόβλημά του στη θεραπεία.

 Η αλήθεια είναι ότι αρκετά συχνά, και οι ίδιοι οι πατεράδες επιθυμούν περισσότερη επαφή με τα παιδιά τους αλλά είτε βρίσκουν αντίσταση από τη μητέρα για λόγους εκδίκησης είτε οι ίδιοι την εκδικούνται αποσύροντας τη συμμετοχή τους έτσι ώστε εκείνη να μην έχει το χρόνο να ξεκουραστεί ή να φτιάξει τη ζωή της. Εν κατακλείδι όμως, όλα αυτά είναι ενδείξεις ανωριμότητας. Μίας ανωριμότητας που δε μπορεί να έχει θέση στη ζωή ενός γονέα. Από τη στιγμή που αποκτάμε παιδιά, η πρώτη μας σκέψη, η πρώτη μας προτεραιότητα πρέπει να είναι τα παιδιά μας- όχι για να αποκτήσουμε τον πολυπόθητο ρόλο του μάρτυρα και να μιλάμε μετά για τις θυσίες που κάναμε αλλά με ένα τρόπο που αναγνωρίζει ότι η επιλογή του να κάνουμε παιδιά ήταν δική μας, ώριμη και συνειδητή, και άρα οφείλουμε να τους προσφέρουμε την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Ακόμα και αν ο γάμος μας αποτύχει, ακόμα και αν βιώνουμε κάποιες φορές αμφιθυμία για τις αλλαγές που έχει χρειαστεί να κάνουμε, ακόμα και αν νιώθουμε ότι αποτύχαμε και αυτό μας θυμώνει, ακόμα και αν έχουμε ξαναφτιάξει τη ζωή μας, υπάρχει κάπου εκεί έξω ένα πλάσμα το οποίο, αν σήμερα ρωτάει γιατί χωρίσαμε ή που είναι ο μπαμπάς, αύριο θα αναρωτιέται για την αξία του και δε θα μπορεί να σχετιστεί γιατί οι άνθρωποι που έπρεπε να το αγαπάνε και να το καθοδηγούν, του δίδαξαν πως είναι αναλώσιμο, πως μετά από ένα διαζύγιο για το οποίο δεν ευθύνεται καν εκείνο, μπορεί να το εγκαταλείψουν. Και όταν πάρεις ένα τέτοιο μάθημα σαν παιδί, δε μαθαίνεις ποτέ ξανά την έννοια της εμπιστοσύνης...